گروه دی 8 زمینه ساز تشکیل بازار اسلامی

براساس اعلام روز سه شنبه سخنگوی وزارت امور خارجه، مسعود پزشکیان رئیس جمهور و سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه برای شرکت در نشست سازمان همکاری اقتصادی هشت کشور در حال توسعه موسوم به دی 8 به قاهره پایتخت مصر سفر خواهند کرد.

گروه هشت کشور اسلامی درحال توسعه موسوم به دی 8 در سال 1997 میلادی از کشورهای ایران، ترکیه، پاکستان، بنگلادش، اندونزی، مالزی، مصر و نیجریه تشکیل شد و دبیرخانه این جلاس در استانبول ترکیه می باشد.

نخستین اجلاس سران دی8 با حضور سه رئیس جمهور از جمله اکبر هاشمی رفسنجانی، و چهار نخست وزیر و یک وزیر خارجه در شهر استانبول ترکیه برگزار شد. گروه کشورهای موسوم به دی8 در واقع از تشکیلات جانبی سازمان همکاری اسلامی است.

تاکنون 10 اجلاس سران به ترتیب در ترکیه، بنگلادش، مصر، ایران، اندونزی، مالزی، نیجریه، پاکستان، ترکیه و بنگلادش تشکیل شده است.

مجموع جمعیت این هشت کشور حدود 1٫2 میلیارد نفر یا 60 درصد کل جمعیت مسلمانان و همچنین نزدیک به 13 درصد کل جمعیت جهان است. هشت کشور اسلامی درحال توسعه مساحتی به وسعت 7٫6 میلیون کیلومتر مربع یا 5 درصد از کل مساحت جهان را شامل می شوند.

در سال 2006 میلادی، تجارت بین کشورهای عضو این گروه 35 میلیارد دلار و در سال 2010 حدود 68 میلیارد دلار بوده است.

اهداف گروه دی 8 اسلامی :

زمینه های اصلی همکاری میان کشورهای عضو این گروه شامل امور مالی، بانکداری، توسعه روستایی، علم و فناوری، توسعه بشردوستانه، کشاورزی، انرژی، محیط زیست و بهداشت اعلام شده است.

در بیانیه پایانی نخستین اجلاس سران که در سال 1997 میلادی در استانبول ترکیه تشکیل شده بوده هدف اصلی گروه دی 8 توسعه اجتماعی و اقتصادی مطابق با اصول "صلح به جای درگیری"، "گفت وگو به جای تقابل "، "همکاری به جای استثمار"، "علت به جای استانداردهای دوگانه"، "برابری به جای تبعیض" و "دموکراسی به جای ظلم" اعلام شد.

اما در بیانیه اجلاس سران در اندونزی در سال 2006 میلادی سه اصل، " تعهد به همکاری برای حل مشکل نابرابری های اقتصادی در داخل کشورها"، "تأکید مجدد بر تعهد به تقویت همکاری در زمینه انرژی برای توسعه منابع انرژی جایگزین و تجدید پذیر" و "تاکید بر اهمیت گروه دی 8 در کمک به توسعه اقتصادی کشورهای عضو آن و اطمینان از ارتقای تجارت جهانی" اضافه شد.

در حقیقت می توان گفت که از جمله اهداف گروه دی-8، ارتقای جایگاه کشورهای عضو در اقتصاد جهانی، آشکارسازی فرصت های متفاوت و جدید در روابط تجاری، افزایش مشارکت در فرآیندهای تصمیم گیری در سطح بین المللی و ارتقای استانداردهای زندگی در کشورهای عضو است.

این سازمان همچنین مجمعی است که بر تعهدات دوجانبه یا چندجانبه کشورهای عضو ناشی از سایر سازمان های بین المللی و منطقه ای که عضو آن هستند، تاثیر منفی نمی گذارد.

ساختار سازمانی و تشکیلات :

اجلاس سران گروه دی 8 که هر دو سال یک بار تشکیل می شود بیشترین سطح اختیارات را دارد و از رهبران هر کشور عضو تشکیل می شود.

شورای وزیران مرجع اصلی تصمیم گیری و بررسی مسائل مربوط به این گروه است. این شورا از وزیران امور خارجه کشورهای عضو تشکیل شده است.

کمیسیون که اختیارات اجرایی دارد و متشکل از کمیسرهایی است که از سوی دولت های عضو منصوب می شوند. کمیسیونرها مسئول اجرای شیوه نامه ها در کشور مربوط به خود هستند. در نهایت، یک مدیر اجرایی نیز توسط اعضای گروه دی 8 منصوب می شود تا ارتباطات را تسهیل کند و در اجلاس سران یا اجلاس سطوح پایین تر به عنوان سرپرست عمل کند.

نیاز و نتیجه بخشی دی 8 اسلامی:

برغم آزادسازی های تجاری و جهانی شدن اقتصادها که دو مشخصه اصلی نظام تجارت جهانی در زمان حاضر به شمار می روند، اما از اهمیت رویکرد به بلوک ها، تشکل ها و ترتیبات اقتصادی و تجاری بین کشورها کاسته نشده است.

انگیزه هایی همچون افزایش تجارت، نیل به منافع رفاهی، همکاری های متقابل در زمینه های تجاری، اقتصادی و رشد اقتصادی، افزایش قدرت چانه زنی در مسایل سیاسی، اقتصادی و تجاری با کشورها و گروه های فرامنطقه ای، تامین ملاحظات امنیتی و سیاسی و انجام همکاری ها در زمینه های رشد و توسعه و اعتلای سرمایه گذاری از جمله عوامل روی آوردن به اینگونه همکاری های گروهی هستند.

به جز این موارد، اصل جدید و مهم دیگری پس از اتمام دور مذاکرات اروگوئه و تاسیس سازمان جهانی تجارت به ابعاد فوق افزوده شد و آن هم نقش این ترتیبات در آماده سازی کشورها برای استفاده از فرصت ها و تجهیز آنان برای چیرگی بر مشکلاتی است که نظام جدید تجارت جهانی فراروی کشورها و به خصوص کشورهای در حال توسعه گشوده است.

از این ترتیبات می توان برای سهولت ادغام در نظام جدید تجارت بین الملل استفاده کرده و از مزایای این نظام درخصوص دسترسی به بازارها به نحو بهتر استفاده کرد.

سازمان همکاری اسلامی یکی از این تشکل هاست که هم به لحاظ سیاسی و هم از نظر اقتصادی اهمیت ویژه ای دارد. هرچند در گذشته در محدوده و قالب این سازمان، گام های مفید و مهمی در جهت افزایش همکاری های اقتصادی و تجاری در بین اعضا برداشته شده است ولی برغم قدمت نسبی و تعداد اعضا هنوز نتایج مورد انتظار در خصوص افزایش تجارت و همکاری های اقتصادی حاصل نشده است.

بدون شک یکی از راه های افزایش همکاری ها در این سازمان، ایجاد بازار مشترک اسلامی است و برای رسیدن به این هدف و ایجاد زمینه و بستر مناسب برای فعالیت موثر و کارای این بازار، استفاده از تشکیلاتی چون گروه دی 8 اسلامی مفید است و می توان از پیوند دادن ترتیبات تجاری و اقتصادی زیر گروه های کشورهای اسلامی با یکدیگر چون اکو، شورای همکاری خلیج فارس و گروه هشت کشور اسلامی در این ارتباط سود فراوان برد و از تجربیات آنان استفاده کرد.

علاوه بر نقش مهم و ارزنده ای که گروه دی 8 می تواند در راستای زمینه سازی برای ایجاد بازار مشترک اسلامی داشته باشد، این گروه در عین حال می تواند برای افزایش همکاری های اقتصادی فیمابین اعضای خود کارساز باشد.